Jeżeli kiedykolwiek zastanawiałeś(-łaś) się nad różnicami między redakcją a korektą, nie przejmuj się, nie jesteś pierwszą ani zapewne ostatnią osobą, która nad tym rozmyślała. Dodatkowo czasami sprawę komplikuje zamienne stosowanie nazewnictwa redakcja/korekta przez pracowników branży.
Redakcja a korekta
Zacznę od tego, że absolutnie nie ma nic złego w tym, że ktoś nazwie redakcję korektą. Nawet w światku redakcyjno-korektorskim można spotkać się z takim określeniem. Zupełnie nie rozumiem starć, do jakich często dochodzi na tej przestrzeni. Zetknęłam się z opiniami, że praca redaktora jest najważniejsza, że to redaktor wchodzi głębiej w treść czytanego materiału, dlatego nie musi się przejmować takimi przyziemnymi sprawami jak np. przecinki. Jest to poniekąd prawda i nie ma o co rozdzierać szat – wszystko zależy od tego, z jakim redaktorem w danym momencie współpracujemy. Poza tym, nie bez powodu mówi się, że redakcja to królowa procesu wydawniczego. Nie ma w tym żadnej przesady.
No dobra, ale zacznijmy od początku. Czym zajmuje się redaktor?
Redaktor to osoba, która jako pierwsza czyta tekst po autorze – jest to tak zwane pierwsze czytanie, w trakcie którego najczęściej:
- pracujemy nad kompozycją i logiką;
- sprawdzamy nazwiska, miejsca, daty itd.;
- ujednolicamy tekst;
- pilnujemy narracji i bohaterów (to tak pół żartem, pół serio);
- sprawdzamy, czy historia nie jest za bardzo rozwleczona i czy tekst jest zrozumiały;
- redagujemy przypisy i bibliografię;
- poprawiamy błędy ortograficzne, interpunkcyjne, fleksyjne, składniowe, leksykalne i stylistyczne.
Jak widzisz, redaktor to taki człowiek orkiestra, który – jeżeli musi – zajmie się wszystkim.
Czym w takim razie zajmuje się korektor?
Korektor to taki sam człowiek orkiestra jak redaktor, z tą różnicą, że on, poza tym wszystkim, co powyżej, również pracuje nad błędami składu.
Ale przecież sama wcześniej napisałam, że to redakcja jest królową. Skąd więc stwierdzenie, że to korektor musi więcej?
Zacznijmy od tego, że korektor nie musi robić tego wszystkiego, co redaktor, chyba że chwilowo pełni rolę redaktora. Proste, prawda?
W wydawnictwie podczas pracy nad tekstem redaktor wykonuje swoją część pracy, a korektor swoją. Żaden z nich nie wchodzi w kompetencje tego drugiego, chyba że naprawdę musi. Nie jest to walka Goliata z Dawidem. Jest to ciężka praca ludzi, których wspólnym celem jest, aby Twój tekst brzmiał i wyglądał najlepiej jak to możliwe.
Kiedy korektor zabiera się do pracy, jego zadaniem jest wychwycenie błędów, które przeoczył redaktor. Najczęściej są to już drobne poprawki, które nie wymagają dużej ingerencji w tekst. Zdarza się jednak, że na etapie redakcji błędów jest tak dużo, że podczas korekty automatycznie tych błędów też jest więcej.
Zaliczamy do nich:
- nielogiczności;
- błędy ortograficzne, interpunkcyjne, fleksyjne, składniowe, leksykalne i stylistyczne;
- błędy w dialogach;
- błędy składu.
Redaktor i korektor w jednym
Tak, jest to możliwe. Nie zaleca się, co prawda, aby jedna i ta sama osoba wykonywała redakcję i korektę, ale jest to w dalszym ciągu najczęstszy model pracy nad tekstami krótkimi i czasami długimi. Ma to swoje plusy i minusy, ale cel jest w dalszym ciągu ten sam – treść pozbawiona błędów i nieścisłości.
Teraz szybko opowiem Wam o innych typach redaktorów i skąd się wzięło powiedzenie, że redaktor nie musi zajmować sobie głowy przecinkami
Rozróżniamy kilka rodzajów redaktorów. Jak się zapewne domyślasz, każdy z nich zajmuje się czymś innym, aczkolwiek nie zawsze. Bywa i tak, że jedna osoba sprawuje kilka stanowisk.
Z takim podziałem najczęściej spotykamy się w wydawnictwach.
Redaktor prowadzący pełni rolę koordynatora procesu wydawniczego, tworzy plany wydawnicze, kontaktuje się z autorami, zawiera umowy, zleca wykonanie redakcji, korekty i składu. Dodatkowo pracuje nad okładką, pomaga w wymyślaniu tytułów książek i współtworzy opisy do nich. To tylko kilka z wielu rzeczy, jakimi zajmuje się redaktor prowadzący.
Redaktor merytoryczny jest odpowiedzialny za poprawność merytoryczną tekstu. Jego zadaniem jest sprawdzić, czy historia jest spójna, czy nie ma w niej zakłamania czasowego i/lub historycznego.
Wskazówka! Jeżeli tekst przeszedł tylko redakcję merytoryczną, warto rozważyć zlecenia dwóch korekt – jedną jeszcze przed składem (np. w Wordzie), a drugą tuż po nim (w PDF-ie).
Redaktor językowy jest językowym ninja. Poza tym, że nierzadko pełni rolę redaktora merytorycznego, tropi też wszystkie inne błędy, które w tekście mogą się pojawić. To właśnie redaktora językowego miałam na myśli we wstępie artykułu, gdy wymieniałam, z jakimi błędami przychodzi mu walczyć.
Redaktor techniczny czasami zajmuję się korektą po składzie. Znacznie częściej jednak pracuje nad szatą graficzną publikacji. To jego zadaniem jest ustalenie kroju czcionki i jej wielkość. W jego gestii leży również ustalenie wyglądu publikacji od środku: rozłożenie i wygląd tabel, obrazków, rysunków, zdjęć i innych.
Mała dygresja
Kiedy zaczynałam pracę jako redaktorka i korektorka pragnęłam (tak, wiem, wielkie słowo), aby ludzie, z którymi będę miała przyjemność współpracować, postrzegali mnie jako osobę, która nie tylko pracuje po to, aby zarobić na chleb, ale przede wszystkim jako współtowarzysza w trudnej drodze, jaką jest praca nad tekstem. Ich tekstem.
Napiszę szczerze: bywało różnie. Na szczęście nie zdarzyła mi się jeszcze ani razu sytuacja bez wyjścia. Zawsze udawało się wypracować kompromis. Nie zawsze jest to łatwe, ale w momencie, kiedy autor zda sobie sprawę z tego, że gramy do tej samej bramki – życie staje się łatwiejsze.
Rozumiem Twoje rozterki. Naprawdę. Wiem, czasami trudno uwierzyć w deklaracje, że gramy w tej samej drużynie, zwłaszcza w sytuacji, gdy poprawek nie ma końca. Ale daj nam szansę. Ja ze swojej strony zawsze daję 100%. Moje 100 i Twoje 100 – nie ma możliwości, aby nie wyszło z tego coś fajnego.
